سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری آذربایجان شرقی یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
توسعه کشت گیاهان دارویی در ایران
کشور ایران از لحاظ جغرافیایی، اقلیمی و آب و هوایی موقعیتی ممتاز و ویژه در دنیا دارد. و رویشگاه بسیاری از گونه های گیاهی و از جمله گیاهان دارویی میباشد. تعداد گونه هاي گیاهی در ایران به بیش از 7500؛ یعنی رقمی معادل دو تا سه برابر گیاهان قاره اروپا میرسد. تنوع اقلیم در ایران باعث گردیده است، که کمتر گیاه دارویی در جهان وجود داشته باشد که تقریباً همان گونه و یا گونه هاي مشابه آن در ایران وجود نداشته باشد. تحقیقات مختلف در ایران نشان داده است که شرایط رشد مناسب گونه های دارویی گیاهی امکان دستیابی به تولید بالا را ممکن ساخته است. ایران با داشتن شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر از اروپا، تجارت جهانی گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است که بخش عمدهاي از آن مربوط به صادرات زعفران میباشد. بنابراین، سهم ایران در بازار جهانی گیاهان دارویی بسیار ناچیز است سطح زیر کشت گیاهان دارویی مهم کمتر از ده هکتار است و از نظر تنوع گونه های زیر کشت این رقم به حدود 40 گونه محدود میشود. در حالی که این عدد در کشور چین به حدود 200 گونه میرسد.
اهمیت کشت گیاهان دارویی
فلات ایران به عنوان منشاء و خاستگاه بسیاری از گیاهان دارویی معرفی شده است و با توجه به نیاز صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولیدات صنایع مذکور، کشت گیاهان دارویی در کشور ما در حال گسترش بوده، که در این رابطه انجام تحقیقات و مطالعات بیشتری لازم است نیاز صنعت داروسازي به مواد موثره گیاهان به حدی زیاد است که امکان تامین آن از طبیعت غیر ممکن است، بنابراین بسیاري از این گیاهان باید در مزارع بزرگ کشت شوند و در فرآیند کشت تا برداشت آن یک سری عوامل اساسی در نظر گرفته شود تا گیاه کیفیت و میزان مواد موثره خود را حفظ کند روند رو به افزایش مصرف گیاهان دارویی، بدون توسعه روشهاي مناسب کاشت و مدیریت و برنامه ریزی صحیح، پیامدهاي نگران كننده ه ای نظیر تخریب محیط زیست را در بر خواهد داشت. اگرچه قیمت گیاهان دارویی جمع آوري شده از منشأ طبیعی و وحشی بسیار ارزانتر است، ولی براي جلوگيري از نابودي عرصه های طبیعی، عدم یکنواختی محصولات جمع آوري شده و در بعضی موارد کیفیت پایین آنها، اجراي عملیات پس از برداشت نامناسب و در نهایت ناکافی، پاسخگوي نیاز صنایع دارویی نمی باشند و به منظور رفع نیاز صنایع دارویی باید تولید و کشت گیاهان دارویی در مزارع و همچنین فرآوری صنعتی آنها توسط متخصصان مربوط صورت گیرد. به طوریکه از منابع طبیعی به عنوان الگو و مدل به منظور تولید انبوه مواد دارویی در کشت و صنعت بهره برداری گردد.
پتانسیل اقتصادی کشت گیاهان دارویی
طبق برآوردهاي صورت گرفته در سال های اخیر، ارزش بازارهاي جهانی داروهاي گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده هاي آنها است، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می شود، لذا متابولیتهای ثانویه معمولاً از ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند. بطوريکه ارزش فروش برخی از این ترکیبات به چند هزار دلار می رسد.
بررسی پتانسیل ایران در صادرات گیاهان دارویی
وجود 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته شده جهان، برخورداري از 300 روز آفتابی در سال و اختلاف دماي 40 تا 50 درجه سانتی گرادي میان سردترین وگرمترین نقطه در کشور، شرایط مساعدي براي کشور پهناور ایران به لحاظ بهره مندي از یک اكولوژي منحصر به فرد فراهم کرده است این شرایط زمینه رشد و نمو گیاهان وحشی و دارویی را در کشور مساعد کرده است، بطوريکه هم اکنون بیش از 90 درصد گونه های گیاهی جهان در ایران وجود دارد و همین امر کشور ما را در زمره مستعدترین کشورهای جهان برای تولید گیاهان دارویی قرار داده است، که علاوه بر درآمد ارزي، زمینه را براي اشتغال فراهم می کند در نتیجه شرایط فعلی کشور، متکی بودن اقتصاد ایران بر درآمدهای نفتی و تاثیر پذیری درآمدها از مسائل سیاسی و اقتصادي و در نتیجه آسیب پذیری اقتصاد کشور را به خوبی نمایان میسازد. یکی از راههاي مقابله با این چالش، توسعه تولیداتی است که ضمن بهبود وضع اقتصاد داخلی سبب افزایش صادرات غیرنفتی شود در این میان محصولات جنگلی، مرتعی و گیاهان دارویی و صنعتی علاوه بر نقش خاصی که در اقتصاد داخلی دارند، میتوانند تاثیر به سزایی در امر صادرات غیر نفتی داشته باشند بررسی ها نشان میدهد که جایگزینی داروهای با منشاء طبیعی با داروهاي شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است و كشورهاي مختلف با بهره گیری از توانهای بالقوه خود از جمله: تنوع پوشش گیاهی، تنوع اقلیمی، ارزان بودن انرژي و نیروی کارگری و وجود تكنولوژي هاي برتر و غیره سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی میگیرند. در این رهگذر می بایست
با شناخت و بهره گیری هر چه بهتر از توانایی هاي بالقوه خود که شاخص ترین آنها تنوع اقلیمی، تنوع پوشش گیاهی، پیشینه تاریخی طب سنتی و تا حدودي منابع انرژي ارزان می باشد و همچنین با سیاستگذاری صحیح و برنامه ریزی های کلان سهم واقعی خود را از این تجارت کسب کنیم. در این راستا، با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در سلامت جامعه و نقش آن در اشتغالزایی و ارزآوري، بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد کمی و کیفی آن بسیار مهم بوده، لذا لازم است تا تحقیقات همه جانبه اي بر روي اینگونه گیاهان در کشور انجام پذیرد.
گرد آورنده : مهندس نظام دوست
مسئول مرکز هدایت گیاهان دارویی
