علم زیست فناوری

فرمایشات مقام معظم رهبری در حوزه علم و فن آوری

 رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از جوانان نخبه و صاحب مدال در المپیادهای علمیِ جهانی با تجلیل از ژرف نگری، خردورزی و عقلانیت جوانان نخبه، راه نخبگی را راهی بی انتها دانستند و گفتند: پیشرفت علمی سودمند برای کشور، با نگاه انقلابی و مبتنی بر تفکر اسلامی امکان‌پذیر است و باید جوانان نخبه، هدف اصلی خود را رسیدن به مرزهای دانش و فناوری و جلو بردن این مرزها، قرار دهند.همچنین ایشان با ذکر اینکه با همه تلاشهایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به‌ ویژه در بیست سال اخیر در خصوص حرکت علمی و فناوری انجام شده است ولی ما هنوز عقب ماندگی زیادی داریم و مهمترین وظیفه نسل جوان نخبه، علاوه بر ادامه پرشتاب مسیر موفقیت آمیز علمی، جلو بردن مرزهای دانش و فناوری است.

زیست فناوری چیست؟

زیست فناوری را می‌توان به عنوان کاربرد بیولوژی برای حل مشکلات و تولید محصولات بهبود یافته و مفید تعریف کرد. در واقع بیوتکنولوژی، فناوری مبتنی بر زیست شناسی است که فرایندهای سلولی و مولکولی برای توسعه فناوری‌ها و محصولاتی که به بهبود زندگی و سلامت انسان کمک می‌کنند را ایجاد می‌کند.

از فرایندهای زیستی میکروارگانیسم‌ها از حدود ۶۰۰۰ هزار سال پیش برای تولید محصولات مفید استفاده می‌شد، از جمله محصولاتی که به روش زیستی از دیرباز تاکنون توسط بشر تولید می‌شوند، شامل انواع نان‌های تخمیری، محصولات لبنی مانند پنیر و ماست هستند.با گذشت زمان و ظهور علوم و تکنیک های مختلف باعث شد تا انسان و همچنین دانشمندان از این علم بسیار گسترده غاغل شوند ولی بازهم با گذشت زمان و همچنین با پیدایش مشکلات اساسی زیست شناسی ومشکلات حاص از استفاده تکنولوژی بازهم این احساس  را در میان اندیشمندان،محققان و دانشمندان بوجود آورد تا دوباره به علم بیولولوژی و استفاده از آن به اهداف گوناگون روی آورند.

تعاریف زیست فن آوری

زیست فناوری (Biotechnology) یا بیوتکنولوژی شامل کاربرد سیستم‌های بیولوژیکی موجود در ارگانیسم‌ها یا استفاده از خود ارگانیسم‌های زنده در جهت ایجاد فناوری‌های پیشرفته جهت ارتقا کیفیت زندگی است.

زیست فناوری یا بیوتکنولوژی (Biotechnology) ترکیبی از علم زیست‌شناسی (بیولوژی) و فن (تکنولوژی) است. در این علم از موجودات زنده (ارگانیسم‌ها) و یا فرآیندهای زیستی برای تولید در صنایع، تغییر و یا اصلاح فرآوده‌ها، بهبود نژاد گیاهان و جانوران و همین‌طور تولید میکروارگانیسم‌های خاص استفاده می‌شود.

کارل کی در سال 1919 زیست فناوری را این‌طور تعریف کرد: به‌کارگیری دانش‌های پزشکی و زیستی و اثر متقابل آن در فناوری‌های ساخت بشر

در واقع زیست فناوری با استفاده از علم بیولوژی به ما کمک می‌کند تا مشکلات زیستی را حل کنیم و محصولات گیاهی و جانوری بهبودیافته و مفید تولید کنیم.

محدوده زیست فناوری

راستش را بخواهید محدوده‌ی علم بیوتکنولوژی را نمی‌توان به‌راحتی مشخص کرد! برای مثال نمی‌توان گفت این علم مثل علم زیست‌شناسی یا شیمی در حوزه‌ی علوم پایه قرار می‌گیرد، بلکه این علم مجموعه‌ای از علوم مختلف را در دل خود دارد. اگر زیست فناوری را یک درخت بدانیم می‌توان گفت مجموعه‌ای از علوم مختلف مثل زیست‌شناسی، ایمونولوژی، داروسازی، مهندسی شیمی، مهندسی بیوشیمی ، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، کامپیوتر و بسیاری از علوم دیگر ریشه‌های این درخت تنومند را تشکیل می‌دهند. شاید برایتان عجیب باشد اما ما انسان‌ها از 6000 سال قبل، از این علم در جهت تولید محصولات مفید استفاده می‌کردیم! نان‌های تخمیری و محصولات لبنی تخمیری (مثل پنیر و ماست) از جمله محصولاتی‌اند که از گذشته تا به امروز به روش زیستی تولید شده‌اند.

 

 

 

چرا زیست فناوری مهم است؟

زیست فناوری شاخه‌های بسیار متعدد و متنوعی دارد و عجیب نیست که در هر عرصه‌ای که چشم بیاندازیم (چه تولیدی و چه خدماتی) تاثیری از علم زیست فناوری را می‌توانیم ببینیم! دامنه‌ی این تاثیر از عرصه‌ی پزشکی (برای تولید انواع واکسن، هورمون‌های رشد مصنوعی، کیت‌های تشخیصی و انسولین سنتزی) تا کاربردهای صنعتی (مثل تصفیه آب، خاک، هوا و…) و همین‌طور عرصه‌ی کشاورزی (برای تولید محصولات کشاورزی بهبود یافته) دیده می‌شود.

به دلیل تأثیرات بسیار بیوتکنولوژی بر روی رفاه و آسایش بشر، دانشمندان بر این باورند كه در آینده بیوتکنولوژی یکی از ابزارهای قدرتمند برای موجودیت انسان به شمار خواهد آمد. امروزه دامنه فعالیت بیوتکنولوژی بسیار گسترده است و از تشخیص، پیشگیری و معالجه بیماری تا تولید مواد دارویی، منابع غذایی، محافظت از محیط زیست و حفظ انرژی بوده و زمینه های مختلف را شامل می‌شود. زیست فناوری نوین یکی از امیدهای قرن آینده برای رفع بسیاری از نیازهای مختلف بشر و راه حلی برای تامین امنیت غذایی جمعیت رو به رشد جهان به شمار می‌رود و یکی از هفت رشته کلیدی فناوری جهان در قرن حاضر محسوب می‌شود.

گستردگی‌ کاربرد بیوتکنولوژی‌ در قرن‌ 21 بحدی‌ است‌ که‌، اقتصاد، بهداشت‌، درمان‌، محیط زیست‌، آموزش‌، کشاورزی‌، صنعت‌، تغذیه‌ و سایر جنبه‌های‌ زندگی‌ بشر را تحت‌ تأثیر شگرفت‌ خود قرار خواهد داد. بهمین‌ دلیل‌ دانشمندان جهان‌ قرن‌ 21 را قرن‌ بیوتکنولوژی‌ نامگذاری‌ کرده اند.

 

نگارنده : دکتر الهوردی قنبری