توسعه کشت گیاهان دارویی در ایران

توسعه کشت گیاهان دارویی در ایران

کشور ایران از لحاظ جغرافیایی، اقلیمی و آب و هوایی موقعیتی ممتاز و ویژه در دنیا دارد. و رویشگاه بسیاری از گونه های گیاهی  و از جمله گیاهان دارویی است. تعداد گونه هاي گیاهی در ایران به بیش از هفت هزار و500گونه گیاهی می رسد  یعنی رقمی معادل دو تا سه برابر گیاهان قاره  اروپا .

 تنوع اقلیم در ایران باعث گردیده است، که کمتر گیاه دارویی در جهان وجود داشته باشد که تقریباً همان گونه یا  گونه هاي مشابه آن در ایران وجود نداشته باشد. تحقیقات مختلف در ایران نشان داده است که شرایط رشد مناسب گونه های دارویی گیاهی امکان دستیابی به تولید بالا را ممکن ساخته است. ایران با داشتن شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر ازاروپا، تجارت جهانی گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است که بخش  عمده اي از آن مربوط به صادرات زعفران است. بنابراین، سهم ایران در بازار جهانی گیاهان دارویی بسیار ناچیز است سطح زیر کشت گیاهان دارویی مهم کمتر از 10هکتار است و از نظر تنوع گونه های زیر کشت این رقم به حدود 40 گونه  محدود می شود. در حالی که این عدد در کشور چین به حدود 200 گونه می رسد.

اهمیت کشت گیاهان دارویی

فلات ایران به عنوان منشاء و خاستگاه بسیاری از گیاهان دارویی معرفی شده است و با توجه به نیاز صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولیدات صنایع مذکور، کشت گیاهان دارویی در کشور ما در حال گسترش  بوده، که در این رابطه انجام تحقیقات و مطالعات بیشتری لازم است.

 نیاز صنعت داروسازي به مواد موثره گیاهان به حدی زیاد است که امکان تامین آن از طبیعت غیر ممکن است، بنابراین بسیاري از این گیاهان باید در مزارع بزرگ کشت شوند  و در فرآیند کشت تا برداشت آن یک سری عوامل اساسی در نظر گرفته شود تا گیاه کیفیت و میزان مواد موثره خود را حفظ کند.

 روند رو به افزایش مصرف گیاهان دارویی، بدون توسعه روشهاي مناسب کاشت و مدیریت و برنامه ریزی صحیح، پیامدهاي نگران كننده ه ای نظیر تخریب محیط زیست را در بر خواهد داشت. اگرچه قیمت گیاهان دارویی جمع آوري شده از منشأ طبیعی و وحشی بسیار ارزانتر است، ولی براي جلوگيري از نابودي عرصه های طبیعی، عدم یکنواختی محصولات جمع آوري شده و  در بعضی موارد کیفیت پایین آنها، اجراي عملیات پس از برداشت نامناسب و در نهایت ناکافی، پاسخگوي نیاز صنایع دارویی نیست و به منظور رفع نیاز صنایع دارویی باید تولید و کشت گیاهان دارویی در مزارع و همچنین فرآوری صنعتی آنها توسط متخصصان مربوط صورت گیرد. به طوری که از منابع طبیعی به عنوان الگو و مدل به منظور تولید انبوه مواد دارویی در کشت و صنعت بهره برداری گردد.

 

 

پتانسیل اقتصادی کشت گیاهان دارویی

طبق برآوردهاي صورت گرفته در سال های اخیر، ارزش بازارهاي جهانی داروهاي گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده هاي  آنها است، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و  عرضه متابولیت های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می شود، لذا متابولیت های ثانویه معمولاً از ارزش افزوده بسیار بالایی  برخوردار هستند. بطوري که ارزش فروش برخی از این ترکیبات به چند هزار دلار می رسد.

 

نگارنده: نادر نظامدوست شادباد